Porto Velho: oude poort naar nieuwe toekomst?

Op Paasdag kom ik vanuit Cuiabá in Porto Velho aan. De Rio Madeira is er al maanden buiten zijn oevers getreden. Nog nooit gebeurd, wat hier nu te zien is. Duizenden mensen zijn dakloos. Water in overvloed. ‘Uma enchente/een overstroming’.(1) Tegelijkertijd is er in São Paulo een acuut watertekort. Miljoenen mensen worden geraakt. Is er een samenhang tussen deze verschijnselen?

Zegening van Koning Auto

Ik ga naar de avondmis voor Pasen in de parochie Sint Kristoffel, patroon van de chauffeurs. Filip Cromheecke, de padre van dienst, is een Antwerps priester, 22 jaar werkzaam geweest in Bahia; nu, sinds een jaar, 4000 kilometer meer naar het Westen actief. Filip gaat met de kwispel rond, want Pasen is o.a. hernieuwing van de doopbeloften. Hij haakt in op wat Porto Velho overkomt: “Water kan vernietigen en dood meebrengen, maar water is ook begin van nieuw leven. Zonder water zou er geen leven mogelijk zijn.” Inderdaad, we bestaan zelf uit 70 % water. De verwoestijnng die wereldwijd duidelijker wordt, vernietigt vruchtbare gronden en hypotikeert de voedselproductie voor de groeiende wereldbevolking. Miljoenen ecologische vluchtelingen kloppen aan in gebieden, waar voorlopig nog wel water te vinden is.

De kerk wordt omgeven door autoverkopers. Na de mis moet de padre alweer vijf nieuwe auto’s zegenen? Is er een samenhang tussen de verschijnselen van deze overstroming, de ontploffingsmotor die een padre moet zegenen en de opwarming van de aarde?

Verklaringen?

Diverse verklaringen voor het onheil doen de ronde: door de klimaatopwarming smelten gletsers in de Andes – de grote toevoer aan smeltwater komt uiteindelijk in de Rio Madeira terecht; de bronnen en riviertjes die de Rio Madeira voeden, liggen in Peru en Bolivia – de hevige regenval van de laatste tijd in Bolivia en Peru zijn oorzaak van de Enchente; op de Rio Madeira werden recent twee stuwdammen gebouwd – zij zijn verantwoordelijk voor de ramp; de ongecontroleerde ontbossing van het Amazonegebied is de directe aanleiding van deze ramp. Vermoedelijk delen al deze aspecten van verandering mee in wat zich hier nu voltrekt. Ik wil hier vooral even doorgaan wat een klimaatspecialist ons weet te vertellen.

Overstroming en droogte gaan hand in hand

Philip Fearnside (2), Amerikaans Nobelprijswinnaar en lid van het IPCC (Internationaal Klimaatpanel van de Verenigde Naties), woont al 40 jaar in het Braziliaanse Manaus, in het veranderende regenwoud dus. Hij voorspelt al 45 jaar dat, wat nu gebeurt, een logisch gevolg is van de ontbossing.

In een normale regenwoudsituatie valt 50 % van de neerslag op het woud zelf en dringt in de vochtige bodem. Dat water verdampt en zorgt voor nieuwe regen in het gebied. 50 % komt in de rivieren/Amazonestroom en uiteindelijk in de oceaan terecht.

Zonder het woud stroomt 80 à 90 % van het regenwater meteen in de rivieren. Daar komen overstromingen van, zoals nu in Porto Velho. Nadien komt de droogte, want het water is via de rivieren weggevloeid. Van verdamping uit het woud is geen sprake meer.

En de samenhang met de crisis in São Paulo dan? Ongeveer 60 % van het water dat in Amazônia verdampt, wordt met de wind naar andere regio’s van het land gevoerd. In de zomer gaan deze winden naar het Zuid-Oosten en zorgt zo voor ongeveer 70 % van de regen die in deze periode in de deelstaat valt. Als er weinig water aankomt, dan staan de watervoorraden leeg. Dat is net wat de laatste maanden gebeurd is.

Zal wat nu aan deze oude poort gebeurt, doen nadenken over de samenhang van de dingen? Blijft het de poort van de ontbossing en van de soja-opmars? Soja die zo vlug mogelijk naar China en Europa getransporteerd moet worden. Over het water, de Rio Madeira, de Amazone en de stijgende oceanen. Morgen debatteren we er over in de universiteit van Porto Alagre. Mijn laatste act tijdens deze tournee. Zal het iets uithalen?

Luc Vankrunkelsven,

Porto Velho, 21 april 2014.

(1) Na de eucharistieviering wordt de ‘Cordel’ van José Dettoni verkocht: ‘Enchente do Rio Madeira’. De opbrengst is voor de slachtoffers van de overstroming. Cordel is een dichtvorm, die vooral in het Noord-Oosten van Brazilië zijn traditie heeft.

(2) Interview in Serafina van april 2014, bijlage van de Folha de S. Paulo.